Waarom brokjes niet helpen tegen tandplak bij katten

Het is een argument dat ik veel hoor als ik zeg dat je beter natvoer kunt voeren: "Als ik geen brok voer, dan heeft mijn kat binnen de kortste keren een slecht gebit en tandproblemen!" Maar is dit werkelijk waar?

Wat als je bij je tandarts kwam en die zegt: "Nou, vanaf vandaag hoef je je tanden niet meer te poetsen, je kunt gewoon op wat pinda’s of koekjes kauwen." Pardon?! Dat zou gek zijn, toch? Het gaat er bij mij niet in dat brokjes goed zijn voor de tanden, dus tijd voor wat onderzoek.

Waarom zouden brokjes helpen tegen tandplak?

Tandplak bouwt op en verhard tot tandsteen, wat tevens een bron van bacteriën is. Dat leidt weer tot gaatjes en ontstekingen. Door tandplak te voorkomen, kun je ook veel andere gebitsproblemen voorkomen.

In het wild scheuren katachtigen hun prooi aan te stukken. Uiteraard gebruiken ze daarbij hun tanden. Door het contact tussen de maaltijd (prooidier) en de tanden, schuren de tanden als het ware schoon. Daarom zie je bij wilde katten (/katachtigen) vaak witte tanden.

Brokjes moeten dit effect nabootsen. De diervoeding industrie (bijvoorbeeld Hill's) stelt dat de harde brokjes voor ditzelfde schuureffect zorgen, zodat de opbouw van tandplak voorkomen wordt. Toch zien we ook bij onze huistijgers gele tanden en gebitsproblemen. Er zijn genoeg katten die op 2 of 3 jarige leeftijd al heftige gebitsproblemen hebben.

Waarom brokken niet helpen tegen tandplak

Als zoveel katten op zo'n jonge leeftijd al gebitsproblemen hebben, is er dan niet iets mis met de aanname dat brokjes zorgen voor minder tandplak? Daarom duik ik wat dieper in op hoe katten eten.

Katten kauwen niet zoals wij 

Net zoals koeien kunnen mensen onze kaken zijwaarts bewegen. Dit is de eerste stap in de afbraak van plantaardige materiaal voor herbivoren en omnivoren, zodat het oppervlakte groter is en de celwand kapot. Katten kunnen die zijwaartse beweging echter niet maken. Hun kiezen en tanden zijn scherper (puntiger) en niet vlak zoals die van ons. Wel trekken en scheuren ze aan vlees.

Brokjes hoeven niet gekauwd te worden

Vlees heeft geen beschermingslaagje zoals planten hebben (de celwand). Kauwen van plantaardig materiaal is nodig om die celwand kapot te maken. Het is de eerste stap in de vertering van planten. Zo heeft het maag-darmstelsel het een stuk makkelijker. Als carnivoor is dat voor de kat echter niet nodig, en zij slikken dan ook vrij grote stukken vlees in één keer door. Die stukken vlees zijn groter dan de gemiddelde brok en dus worden veel brokjes in hun geheel doorgeslikt.

De brokjes zijn echter klein genoeg om in een keer door te slikken. Als je kat kotst net nadat hij gegeten heeft, moet je het maar eens bekijken. Het merendeel van de brokjes is nog heel.

Het schuureffect is er niet

Maar tóch, als Lapje droogvoer eet, hoor ik de brokjes kraken tussen de tanden en zie ik haar soms moeite doen een brokje tussen de kiezen te krijgen, zoals ze zouden doen met vlees. Sommige brokjes worden dus toch (tot op zekere hoogte) vermalen tot kleinere stukjes. Het probleem is dat bij de productie van brokjes rekening gehouden wordt met de onvermogen van de kat om te kauwen. Daardoor valt het brokje snel uiteen. Dit betekent dat alleen het uiteinde van de tand/kies in aanraking komt met het brokje.

Het probleemgebied bij het tandvlees wordt niet ‘geschuurd’. Dit is de plek waar tandplak en tandsteen de meeste kans hebben om gaatjes en tandvleesontstekingen te veroorzaken.

De koolhydraten zorgen mogelijk voor meer tandplak

Waarom zeggen we tegen kinderen dat ze niet te veel snoep moeten eten? De suiker is slecht voor hun tanden en het bevordert gaatjes! Brokjes bevatten koolhydraten (polysachariden) en soms zelfs toegevoegde suikers. Dit blijft makkelijker plakken aan de tanden en leidt makkelijk tot tandplak. Ook zijn deze suikers niet alleen voeding voor slechte mondbacteriën, ze trekken diezelfde slechte bacteriën ook aan! Dus ook bij katten kan de voeding zorgen voor problemen!

En bedenk nou zelf, zou je ooit koekjes eten om je tanden schoon te houden? Als we voor onszelf niet geloven dat dit helpt, waarom voor onze katten dan wel?

Is er voer voor katten met gebitsproblemen?

Brokjes

Ondanks dat brokjes als dé voeding worden gezien om tandplak te voorkomen, heeft toch 70 tot 80% van de katten jonger dan 3 jaar gebitsproblemen. Combineer dat met het feit dat verreweg de meeste katten nog steeds een 100% brok dieet krijgen, en dat dit dus zou moeten helpen tégen tandplak! Maar dat doet het dus niet of nauwelijks.

Natvoer

Natvoer en brokjes doen het ongeveer gelijk wat betreft tandplak. Natvoer helpt dus niet meer of minder tegen tandplak dan brokjes. Wel is natvoer vaak wat minder hoog in koolhydraten, wat een klein voordeel is. Echter is het ook veel zachter en komt er amper kauwen aan te pas.

Rauwe voeding (KVV)

KVV bevat een (meestal!) bijna geen koolhydraten, wat een grote plus is. Maar KVV is gemalen en daarom hoeft er net zoals bij natvoer weinig te gebeuren wat betreft trekken en scheuren. Het biedt niet genoeg weerstand om daadwerkelijk een schuureffect te creëren.

Prooi en vleesstukken (BARF)

Bij honden helpt het geven van gemalen bot. Deze schuurt als een soort zand langs de tanden en kiezen. Bij katten is dit lastiger. Een kippennek, een eendagskuiken, kippenmaagje of een biefstukje (zonder kruiden uiteraard) zorgen voor meer knaagwerk en mogelijk een schuureffect. Geef nooit gekookt bot, dit kan splinteren en voor ernstige problemen zorgen! Ook goed om te weten: Op rauw vlees blijven de tanden schoner van tandplak, maar parodontitis kan nog steeds ontstaan! Aanleg speelt namelijk een erg grote rol.

Lees meer: Een experiment voor de tanden: brok versus rauw

Helpen Dental kattenbrokjes tegen gebitsproblemen?

Speciale Dental kattenbrokjes zijn gemaakt om de "tanden schoon en wit te houden". Doordat ze groter zijn en wat anders van structuur, moet de kat ze minstens 1 keer kauwen en vallen ze minder snel uit elkaar. Daardoor blijven er minder etensresten achter tussen de tanden die voor tandplak zorgen. Ook zit er vaak een bacteriedodend middeltje op, wat ook weer wat helpt. Het is zeker niet alleen de grootte van de brok die meespeelt!

Beperk je voor dit effect echt tot de grote merken (Hills T/D en Royal Canin veterinary Dental) die ook wat onderzoek hebben die de werkzaamheid aantonen. Voor je carnivoor niet de beste keuze qua voeding,  want er zitten veel koolhydraten in en is maar beperkt in eiwitten. Maar als je kat super gevoelig is voor tandproblemen moet je misschien kiezen uit twee kwaden.

Het blijkt dat genen en aanleg meer te maken heeft met de opbouw van tandplak dan het dieet. Een goed dieet kan dus wel helpen, maar dit kun je goed aanvullen met tandenpoetsen.

Het beste middel tegen tandplak: tandenpoetsen!

Net als bij ons helpt tandenpoetsen het beste bij het verwijderen van tandplak en het voorkomen van tandsteen. Het heeft het gewenste schuureffect en de speciale tandpasta pakt ook de bacteriën aan.

Voordat je heel hard wegrent: tandenpoetsen is niet zo gek of eng als het lijkt. Waarschijnlijk gaat dit niet overnight, maar met wat doorzettingsvermogen en een slimme techniek is het wel degelijk mogelijk. Toegegeven: er zijn katten waarbij ik dit niet eens zou próberen, maar bij de meeste katten kan je op zijn minst een poging wagen.

Natuurlijk moet je kat hieraan wennen, dus je begint niet gelijk met een tandenborstel. Je moet dit rustig aan opbouwen totdat je kat oké is met het poetsen. Dit kan makkelijk een paar maand duren. Begin met het aaien en masseren van het koppie, dan een vinger over de tanden, dan met een gaasje en tot slot met een kattenborstel. Neem de tijd.

Lees meer: Hoe laat je je kat wennen aan tandpoetsen?

Conclusie: Tandenpoetsen in plaats van brokjes

Tandplak en tandsteen kunnen leiden tot serieuze problemen zoals gaatjes en tandvleesontsteking, maar de bacteriën kunnen ook vervoerd worden in de bloedbaan en orgaanschade aanrichten. Echter helpt het niet om brokjes te voeren: het schuurmechanisme dat tandplak zou verwijderen werkt niet. Mogelijk verergeren brokjes zelfs de aanmaak van tandplak door de hoge hoeveelheden koolhydraten.

Het enige voer wat kan helpen is rauw voeren, met hele prooien en vooral voor wittere tanden. Ook tandenpoetsen is een heel geschikt alternatief of aanvulling om (zeker bij een dier met aanleg) de kans op gebitsproblemen te verkleinen.