Diabetes, overgewicht en hoe je voert

In het artikel van vorige week liet ik al zien hoe de hoeveelheden en de soorten koolhydraten invloed kunnen hebben op de bloedsuikerspiegel.

Dit is deel 2 daarvan. In dit stuk ga ik in op de echt hoge hoeveelheden koolhydraten, vanaf 50%DM. Dit is iets minder praktisch toepasbaar, aangezien er maar heel weinig brokken zo hoog zijn in koolhydraten, alhoewel sommigen in de buurt komen.

Desalniettemin laat het versterkt zien wat het effect is van deze hoeveelheden. Ook hebben deze onderzoeken een aantal interessante toevoegingen op de vorigen, namelijk wat overgewicht en voermethode voor effect heeft.

Het effect van overgewicht op de bloedsuiker stijging

Coradini en anderen onderzochten in 2011[1] in twee commerciële diëten waarvan eentje een laag koolhydraat, hoog eiwit dieet (LC-HP) op basis van mais was en eentje een laag eiwit, hoog koolhydraat dieet (HC-LP) op basis van tarwe.

Alle percentages zijn op DM. NFE = Nitro Free Extract (koolhydraten zonder vezels).

De katten werden verdeeld in twee groepen. Eerst kregen ze 4 weken het dieet van die groep zodat ze hun gewicht behielden (fase 1). Vervolgens kregen ze 8 weken onbeperkt voeding (fase 2).

Fase 1: Koolhydraten zorgen voor de hoogste stijging in bloedsuiker

In fase 1 was zowel de gemiddelde als de piek bloedglucose hoger op het HC-LP vergeleken met de LC-HP dieet (6,3 versus 5,4 mmol/L). Van 4 tot 18 uur na de maaltijd had de groep op het HC-LP dieet een bloedsuiker die meer dan 1 mmol/L van de baseline verschilde.

Met name de pieken en uitschieters zijn interessant in dit onderzoek. De gemiddelde piek op het HC-LP dieet kwam met 7,6mmol/L al in de prediabetische waarden. Echter schoot de piek naar maar liefst 10,8 mmol/L, welke in de diabetische waarden terecht komt.

Voor het LC-HP dieet was de gemiddelde piek 6,1mmol/L. Dit is nog binnen de baseline waarden, maar wel meer dan 1 mmol/L verhoogt ten opzichte van de baseline. Mogelijk komt dat omdat er mais gebruikt is, waarvan we net al zagen dat deze voor veel bloedsuikerstijging kan zorgen.

Echter hebben ook hier sommige katten uitschieters naar 8,2mmol/L, welke pre-diabetisch is. Het kan zijn dat voor sommige katten 24,5%DM NFE nog steeds te hoog is, wat in overeenstemming is met het onderzoek van Hewson-Hughes en anderen (2011). Het kan ook zijn dat de hoge hoeveelheden eiwitten hier invloed op hebben gehad.

Fase 1: Bloedglucose (mmol/L) bij voeren voor gewichtsbehoud

Fase 2: Meer eten, overgewicht en bloedglucose

In slechts 8 weken tijd kwamen de katten aanzienlijk aan. Opmerkelijk genoeg was dat dit op het LC-HP dieet 2,5 keer zoveel was als op het HC-LP dieet (1,21 versus 0,5kg of 37% vs 17%). Veel eiwitten zorgden dus voor meer eten en meer gewichtstoename. Mogelijk komt dit door het koolhydratenplafond[2] of omdat eiwitten efficiënter worden omgezet tot energie.

Door deze gewichtstoename namen de bloedglucose op beide diëten ook toe. De pieken, maar vooral de uitschieters worden nu echt problematisch (zie tabel hieronder). Op beide diëten gaan deze richting (pre)diabetische waarden voor sommige katten.

Een andere interessante ontdekking is dat zelfs na 37% gewichtstoename op LC-HP de gemiddelde bloedglucose nog steeds hetzelfde is als katten op gezond gewicht op HC-LP. Oftewel: Dikke katten op een hoog eiwit dieet hebben eenzelfde bloedsuikerstijging als gezonde katten op een hoog koolhydraten dieet. Dit is zeer belangrijke informatie voor de voeding voor alle katten die momenteel overgewicht hebben.

Fase 2: Bloedglucose (mmol/L) bij ad libitum voeren

Implicaties voor onze katten

Voor sommige katten geldt dat zelfs 25%DM NFE (in het eiwitrijke dieet) funest kan zijn voor de bloedglucose. Dat in dit dieet mais werd gebruikt heeft mogelijk een versterkend effect gehad, alhoewel de vezels hierin (5,9%DM) juist een beschermend effect gehad kunnen hebben.

Het mag duidelijk zijn dat ook sorghum op de hoeveelheid die gebruikt werd hier (55%DM NFE) de bloedsuiker drastisch laat stijgen. Voor een deel van de katten zelfs tot (pre)diabetische waarden.

Tevens hoop ik dat hieruit ook goed duidelijk werd wat het effect is van overgewicht en het effect op de bloedsuiker. Gelukkig is de gemiddelde brok niet zo hoog in koolhydraten als deze HC-LP brok.

Sta eens stil als je een kat met overgewicht zoveel koolhydraten geeft en het effect op de alvleesklier. Ik denk niet dat deze het (levens)lang volhoudt.

Maaltijden versus onbeperkt voeren

Het nadeel van Coradini’s onderzoek is dat de koolhydraatbronnen verschillen.Hierdoor zijn vergelijkingen moeilijker. Farrow en anderen (2013) gebruikten wel dezelfde ingrediënten met een koolhydraatbron van sorghum en mais.[3]

Ze vergeleken drie diëten die hoog waren in eiwit, vet of koolhydraten die eerst 5 weken gevoerd werden. Vervolgens werd naar aanleiding van een maaltijd of na 36 uur vrij voeren (ad libitum) de bloedsuiker getest.

Alle percentages op DM.

Wordt de bloedsuiker hoger na een maaltijd of na onbeperkt voeren?

Het bleek dat zowel na een maaltijd als na ad libitum voeren de bloedglucose op het HC dieet 10 tot 31% hoger was dan op het HP en HF dieet.

Het grootste verschil was tijdens de maaltijden tussen HC en HP in zowel de piek (8 versus 6 mmol/L (31%)) als het gemiddelde (5 versus 7 mmol/L).

Tijdens het ad libitum voeren bleek dat HC een hogere bloedsuiker veroorzaakte dan HP en HF. Bij HF was dit ook hoger dan bij HP.

Het lijkt erop dat beide voermethoden ervoor zorgen dat de bloedsuiker stijgt. Echter leek het erop dat tijdens het onbeperkt voeren ("ad libitum") de stijging iets minder hoog was. Mogelijk komt dit omdat er minder koolhydraten tegelijk binnen komen. Bij een dieet met minder koolhydraten maakt dit mogelijk het verschil tussen een stijging richting (pre)diabetische bloedsuikers of niet.

Pieken na een maaltijd

Ook hier gold weer dat de pieken het meest verontrustend zijn. Op het HC dieet was de gemiddelde piek 8,4 en voor 50% van de katten in deze groep was zelfs 24 uur niet genoeg om de piek te bereiken.

Uitschieters op het HC dieet waren nog verontrustender, die bij de maaltijden zo hoog als 10,4mmol/L waren.

Maar niet alleen op het HC dieet waren de uitschieters verontrustend, ook op het HP en HF kwamen sommige katten in pre-diabetische waarden van 9,0 en 7,8 mmol/L.

Uitschieters gelden niet voor alle katten. Maar er zijn dus katten die zelfs grofweg 25%DM NFE niet kunnen hebben zonder in (pre)diabetische waarden te komen. Het is belangrijk ons te beseffen dat sommige katten extra gevoelig zijn voor zelfs gematigde hoeveelheden koolhydraten.

Conclusie: Gewichtstoename laat de bloedsuiker nog verder stijgen

Deze onderzoeken gebruiken een extreem hoge hoeveelheid NFE. Echter wordt hiermee wel inzichtelijk dat deze hoeveelheden koolhydraten voor schrikbarende bloedsuikerstijgingen zorgen, die in de (pre)diabetische waarden komen.

Zeker als er ook nog sprake is van overgewicht, dan zijn koolhydraten helemaal funest. Bij sommige katten is dit effect erger dan bij ander; dit komt waarschijnlijk door een onderliggende genetische factor.

Ad libitum voeren helpt mogelijk om de stijgingen te minimaliseren. Uiteraard helpt dat alleen als je kat echt af en toe knabbelt en niet alles tegelijk naar binnen schrokt. Echter vind ik het belangrijk dat er dan alsnog een afgemeten hoeveelheid wordt gegeven, om overgewicht te voorkomen. Een voerbak op timer kan hierbij ook een uitkomst zijn.

Bronnen

[1] Coradini, M., Rand, J. S., Morton, J. M., & Rawlings, J. M. (2011). Effects of two commercially available feline diets on glucose and insulin concentrations, insulin sensitivity and energetic efficiency of weight gain. British journal of nutrition, 106(S1), S64-S77. 

Een onderzoek op 32 gecastreerde katten (16 katers en 16 poezen) op goed gewicht (2-4 jaar). In fase 1 kregen 16 katten de HC-LP dieet en 15 het LC-HP dieet. In fase 2 zaten er 14 dieren per dieet. De overige katten waren afgevallen.

[2] Hewson-Hughes, A. K., Hewson-Hughes, V. L., Miller, A. T., Hall, S. R., Simpson, S. J., & Raubenheimer, D. (2011). Geometric analysis of macronutrient selection in the adult domestic cat, Felis catus. Journal of Experimental Biology, 214(6), 1039-1051.  

[3] Farrow, H. A., Rand, J. S., Morton, J. M., O'Leary, C. A., & Sunvold, G. D. (2013). Effect of dietary carbohydrate, fat, and protein on postprandial glycemia and energy intake in cats. Journal of veterinary internal medicine, 27(5), 1121-1135. 

Overig: Hewson-Hughes, A. K., Gilham, M. S., Upton, S., Colyer, A., Butterwick, R., & Miller, A. T. (2011). The effect of dietary starch level on postprandial glucose and insulin concentrations in cats and dogs. British Journal of Nutrition, 106(S1), S105-S109.