DL-methionine in kattenvoer: Gevaarlijk of niet, en bij welke hoeveelheden?

Ik lees heel veel kattenvoer labels voor het analyseren van kattenvoer. Meer dan eens kom ik met name in de ingrediënten toevoegingen van brokjes “DL-methionine” tegen. Niet alleen in urinary diëten tegen blaasgruis, maar ook in reguliere “normale” kattenvoer.

Ik vroeg me hierdoor al snel af: Wat is DL-methionine eigenlijk? En waarom zit het zo vaak in kattenvoer verwerkt? Is dat een gevaar voor onze katjes, en zo ja, bij welke hoeveelheden dan?

Als deze vragen jou ook bezig houden, lees dan verder.

Wat is DL-methionine?

Methionine is een aminozuur. Een aminozuur is een bouwsteentje van eiwitten. Methionine is ook nog essentieel voor de kat. Dat betekent dat hij het niet zelf kan aanmaken in het lichaam, maar dat het dus in het dieet moet zitten. Van nature zit L-methionine in vlees en vis, maar ook in groene groenten. Denk bijvoorbeeld aan broccoli, groene erwten, spruitjes en spinazie.

Methionine wordt onder andere gebruikt om taurine, cysteïne en carnitine bruikbaar te maken voor het lichaam. Dit zijn 3 ander soorten aminozuren. Ook zorgt het ervoor dat selenium en zink (beide mineralen) opneembaar zijn voor het lichaam.

Wanneer er onvoldoende methionine in het dieet van je kat zit kan dat leiden tot gewichtsverlies, lethargie (loomheid, vermoeidheid) en abnormaal veel afscheiding bij de oogjes die de oogleden zelfs kan afsluiten. Dat wil je natuurlijk niet, dus een methionine is noodzakelijk.

Hoeveel methionine moet er minimaal in het dieet zitten?

Het FEDIAF heeft dit onderverdeeld in 3 categorieën: gecastreerde katten, intacte katten en zwangere katten + kittens. Zij beschrijven dit per 1000kcal:

• Gecastreerd: 570mg
• Intact: 430mg
• Zwanger /kitten: 1100mg

Even voor een referentie later: Voor een gecastreerde kat van 4 kilo betekent dit dat hij minimaal 108mg methionine nodig heeft wanneer hij 190 calorieën per dag eet.

Waarom wordt DL-methionine in kattenvoer toegevoegd?

Methionine is dus belangrijk voor katten en moet in de voeding zitten. Deze kan komen uit ingrediënten, vooral vlees en vis. Plantaardige toevoegingen zijn niet zo rijk aan methionine, met als uitzondering mais gluten meel.

Daarnaast kunnen ze het synthetisch toevoegen. En daar komt de DL-methionine om de hoek kijken.

Dit kan een legitieme reden zijn om te zorgen dat de voeding voldoet aan alle minimale eisen. Aan de andere kant kun je je afvragen of je dan niet liever een voeding wilt dat rijker is aan natuurlijke methionine, oftewel: meer vlees.

De tweede reden is om de urine minder sterk te laten ruiken. Methionine bindt zich namelijk aan ammoniak. Daardoor ruikt de urine minder sterk, oftewel: het stinkt minder.

Dat kan positief zijn. Urine die te sterk ruikt kan jagers aantrekken. Aan de andere kant kan deze geur je juist vertellen dat er iets mis is: een sterke ammoniak lucht kan duiden op een bacteriële infectie of (milde) uitdroging.

De derde reden is om de urine te verzuren. Dat is dus tegen blaasgruis, of eigenlijk specifieker: struviet in de blaas. 

Wanneer katten een op planten gebaseerd voer krijgen, beginnen de nieren urine te produceren met een pH waarde van 7.0 of meer. Dit is ook een zeer reëel risico bij vegetarische of vegan diëten voor katten. Waarom is de urine pH zo belangrijk, denk je nu?

Nou, wanneer die boven de 7 uitkomt wordt de kans op struviet vorming aanzienlijk groter. Als de urine pH onder de 6,5 komt (maar liever niet onder de 6), dan is de kans op struviet bijna niet bestaand. Daarom worden aan deze voedingen dus verzurende stoffen toegevoegd. DL-methionine is daar een van, maar er kan ook ammoniumchloride of fosforzuur worden gebruikt.

Is DL-methionine slecht voor je kat?

Zoals met alle voedingsmiddelen is een eenduidig antwoord niet te geven. Als eerste is het gewoon een essentiële voedingsstof die zeker niet mag ontbreken in de voeding van je kat. In geval van een hoge urine pH helpt het een kat enorm om de pH waarde van de urine naar beneden te brengen of op peil te houden.

Aan de andere kant zijn er ook bijwerkingen op korte termijn en lange termijn. Op korte termijn zijn dit onder andere overgeven (vaker dan “normaal” en anders dan haarballen), diarree en verlies van eetlust. Bij kleinere hoeveelheden DL-methionine kan het zijn dat deze symptomen na een week wegtrekken, alsof het lichaam zich heeft aangepast.

Heinz bloedarmoede (Heinz Body anemia)

Bij Heinz bloedarmoede worden rode bloedcellen vernietigd. Uien kunnen ditzelfde effect hebben op je kat (vanaf 5 gram ui per kilo lichaamsgewicht, dus dat is behoorlijk wat). Symptomen hiervan zijn lethargie, slapheid, bleek tandvlees, moeizame ademhaling en hartruis.

Heinz Body Anemia kan bij katten optreden vanaf 1000mg methionine per kilo lichaamsgewicht van de kat. Dat zou binnen 6 tot 10 dagen al optreden. Dit is dus duidelijk te veel.

Bij 500 mg methionine per kilo lichaamsgewicht hadden katten tussen 17 en 31 dagen hier enigszins last van, maar dit klaarde daarna op ondanks dat dezelfde hoeveelheden methionine werden gevoerd.

Ter referentie: Een gecastreerde kat van 4 kilo zou in dit geval 2000 tot 4000 mg methionine binnenkrijgen, wat dus 18 tot 36x de minimum hoeveelheid is! (yikes, dan ben je wel flink overboord gegaan!)

Te zure urine en de kans op calcium-oxalaat stenen

Struviet was altijd de nummer 1 kristal in de urine van katten. Toen diervoeders doorkregen dat voeding hoog in koolhydraten hieraan bijdraagt, voegden zij urine verzuurders zoals DL-methionine toe. Dit kan tot gevolg hebben dat door te agressieve verzuring of te lang voeren van een verzurend dieet de urine verzuring doorslaat. Deze komt dan onder een urine pH van 6 uit. Dat werkt een ander soort gruis in de hand, namelijk calcium-oxalaat (‘ca-ox’) stenen.

In 1981 was nog 78% struviet en 1% oxalaat. Tegen midden jaren ’90 was nog maar 43% struviet en kwamen calcium-oxalaat stenen op een gedeelde eerste plek met ook 43% van de gruis. (grafiek: Osborne, 2011)

Nu is het vervelende dat calcium-oxalaat niet met een dieet opgelost kan worden. Dit moet operatief gebeuren. Dat kost je niet alleen extra geld, maar het is ook stressvoller voor je kat. Bovendien kunnen kristalen zich zowel vormen in de blaas als in de nieren, waarbij die laatste nog veel moeilijker bereikbaar zijn.

Nierfalen, kaliumtekort (hypokaliëmie) en metabolische acidose

Nierfalen, kaliumtekort (hypokaliëmie) en metabolische acidose beïnvloeden en versterken elkaar. Acidose is de verzuring van het bloed. Zelfs een kleine verzuring kan grote gevolgen hebben, zeker op langere termijn. Het stimuleert de afbraak van eiwitten en vermindert eiwit opbouw.

Dit heeft ook weer effect op de nier gezondheid. Deze moeten harder werken. Ze gaan ook meer uitscheiden in de urine. Niet alleen de stoffen die niet meer nodig zijn, maar ook mineralen die eigenlijk nog wél nodig zijn. Zoals kalium en calcium.

Een tekort aan kalium (hypokaliëmie) komt meestal door veelvuldig overgeven of nierfalen. Het kan ook komen omdat de voeding te laag is in kalium, wat in urinary voeding soms het geval lijkt te zijn. De uitscheiding van extra calcium gecombineerd met een te zure urine pH kan ook de aanmaak van calcium-oxalaat gruis weer bevorderen.

Hoeveel DL-methionine is teveel?

Het FEDIAF heeft alleen een maximum ingesteld voor kittens. Dit is overigens een voedingsstoffen maximum, geen wettelijk maximum. Deze ligt op 780 mg per 1000 kcal. Dat is 3x zo hoog als het minimum.  Voor kittens is dit erg belangrijk, omdat zij veel gevoeliger zijn voor methionine. Daarom mag je ook geen urinary dieet aan je kitten voeren!

Voor volwassen katten is helaas geen duidelijk antwoord. Zoals eerder vermeld krijgen katten vanaf 500mg per kilo lichaamsgewicht enigszins last van bloedarmoede, maar ze herstellen daar ook weer van door gewenning.

Het NRC stelt momenteel een Safe Upper Limit (SUL) voor kittens 3250mg/1000 kcal (omgerekend). Ten opzichte van de FEDIAF aanbevelingen is dat bijna 6 tot 7,5x zoveel als het minimum. Zelfs voor kittens is dit 3x zoveel als minimaal nodig is.

Hoe zit dat met de voedingen die je je kat voert?

Voor deze vraag ga ik even uit van een reguliere brok, omdat hierin het vaakst DL-methionine wordt toegevoegd. In natvoer komt het veel minder voor. Urinary voedingen bevatten wel vaak meer verzurende stoffen, maar die zijn dan ook specifiek bedoeld om de urine te verzuren.

Een van de hoogst hoeveelheden die ik heb gezien die werd toegevoegd aan de een brok, is 5.000 mg per kg. Dit is dus toegevoegd als DL-methionine. Mogelijk zit er nog meer in de ingrediënten (vlees, maisgluten), maar die laat ik voor nu even achterwege.

Hoeveel dit is per 1000 kcal, hangt af van de voeding. Bij brokjes is dit tussen 1250 en 1667mg in. Alhoewel dit 2 à 3 keer boven het minimum is, zit het ook nog prima onder het maximum van de NRC.

Bloedarmoede

Uitgaande van een gecastreerde kat van 4 kilo die 190kcal eet, krijgt hij bij een voeding laag in calorieën (3 kcal/gram) 63 gram brokjes. Dit is 315mg DL-methionine, oftewel 79 mg per kilo lichaamsgewicht. Dat is slechts 1/6 van het moment waarop enige bloedarmoede optreedt. Voor een intacte kat die meer mag eten komt het iets hoger uit, maar zelfs dat is nog maar 1/5 van potentiële negatieve gevolgen (bloedarmoede).

Urine verzuring

Er zijn een paar onderzoeken die kijken naar het specifieke effect van DL-methionine in de brok op de urine pH. Zo lieten Fanuba en collega's zien dat pas vanaf 3% toegevoegde DL-methionine de urine verzuurd werd. Bij 1% gebeurde er niet veel. Abe en collega's lieten zien dat vanaf die 3% katten niet alleen een lagere urine pH hadden, maar ook minder gingen eten in de eerste week. Vanaf 6% toegevoegde DL-methionine spraken ze over "methionine toxicity", met gevolgen als minder eten en gewichtsverlies.

Ter vergelijking: bij 5000mg/kg voeding zit je op 0,5%. We hebben nog wel wat ruimte dus.

Wat wel belangrijk is: deze onderzoeken bevatten 6 en 8 katten. Dat is wel erg weinig. Daarnaast voerden zij de katten ad libitum, dus de katten hadden zelf beschikking over het voer en hoeveel ze wilden eten. Dit zorgt op zichzelf al voor een lagere urine pH waarde.

Ik heb ook 1 urine verzurend dieet gevonden waarbij de toegevoegde DL-methionine 10.000mg/kg (1%) was. Ook dit zou nog geen probleem zijn. Echter is DL-methionine vaak niet de enige verzurende stof die ze gebruiken, dus zeker bij urinary voedingen is het dan belangrijk de hele ingrediëntenlijst door te spitten.

DL-methionine in kattenvoer: gevaarlijk of niet?

DL-methionine is niet de duivel. Het kan helpen de pH waarde van de urine te corrigeren. Onthoud ook dat er methionine zit in vlees, vis of maisgluten.

Zoals genoemd zitten er wel risico’s aan te hoge hoeveelheden methionine. Overgeven, diarree en verlies van eetlust kunnen in de eerste week ontstaan en aanhouden. Zie je dat, kijk dan eens serieus naar de voeding die je geeft.

Daarnaast kunnen serieuze medische problemen ontstaan als een verzurend dieet te agressief is en/of te lang wordt gegeven. Dit is de reden waarom ik absoluut afraad kittens gezonde katten een urinary dieet te geven! In deze blog schrijf ik daar meer over.

Nu is het wel zo dat het beter zou zijn als de methionine uit een natuurlijk bron komt, zoals vlees. Dit verdient altijd mijn voorkeur over een supplement. Laat ik grofweg de indeling maken dat zodra er meer dan 3.000 mg/kg dieet in de (brok) voeding is toegevoegd, dan gaat er eigenlijk iets mis in de voedingswaarde van de ingrediënten. Het is niet toxisch, maar wel opmerkelijk voor de kwaliteit van de voeding. Een punt van kritiek zeg maar.

Als de rest nog goed uit de bus komt, kan het zijn dat ik de voeding alsnog wel aanbeveel. Het gaat immers ook om een totaal plaatje. Maar ik neem het dus wel mee in m’n overweging.

Bronnen

Wikipedia: Methionine

National Research Council, Division on Earth, Life Studies, Committee on Animal Nutrition, Subcommittee on Dog, & Cat Nutrition. (2006). Nutrient requirements of dogs and cats. National Academies Press. (p. 126-128)

FEDIAF Nutritional Guidelines (2021)

Case, L. P., Daristotle, L., Hayek, M. G., & Raasch, M. F. (2010). Canine and feline nutrition: a resource for companion animal professionals. Elsevier Health Sciences. (hoofdstuk 30)

Knight, A., & Leitsberger, M. (2016). Vegetarian versus meat-based diets for companion animals. Animals, 6(9), 57.

Dr. Nicholas Dodman (09 juli 2015) Methionine for dogs and cats (Pets Place Library)

Dr. Díaz (13 mei 2019) AnswersL Cat urine pH, why it matters (Feline Nutrition blog)

Dierenkliniek De Wetering (zonder datum, opgevraagd 21-01-2021) Vergiftiging (blog)

Feline Nutrition Awareness Effort (FNAE, opgevraagd 21-01-2021) Idiopathic diseases: “Urinary tract problems / feline urologic syndrome (FUS)”

Mazereel (2012) Mineralen ter preventie van struviet- en calciumoxalaatstenen bij de kat (academiejaar 2011-2012 – PDF)

Osborne (2011) Feline urolith epidemiology: 1981 to 2010 (artikel)

Elliott (2008) Metabolic Acidosis – What it means and what to do (artikel)

Ward (DVM) VCA hospitals: Hypokalemia or low potassium Levels in Cats

M. Abe, K. Yamate, Y. Niki, T. Iriki, Y. Hatano, M. Funaba (1999). Urine acidification and adverse effects resulting from addition of methionine to dry cat food. ペット栄養学会誌/日本ペット栄養学会 [編], 2(1), 1-10.

FUNABA, M., YAMATE, T., NARUKAWA, Y., GOTOH, K., IRIKI, T., HATANO, Y., & ABE, M. (2001). Effect of supplementation of dry cat food with D, L-methionine and ammonium chloride on struvite activity product and sediment in urine. Journal of Veterinary Medical Science, 63(3), 337-339.