Kattenbak

9 min

Help! Mijn kat plast in huis. Wat kan ik doen?

9 min

Weinig dingen zijn zo vervelend als wanneer je kat herhaaldelijk in huis plast. Dit is een veelvoorkomend probleem en regelmatig wordt er om advies gevraagd: Hoe zorg ik dat mijn kat niet meer in huis plast? Gelukkig kan het vaak goed opgelost worden, zeker als je er snel bij bent. Snel actie ondernemen is de beste manier om verergering te voorkomen.

Waarom plast je kat in huis?

Om te beginnen is het belangrijk te identificeren wat het probleem is. Wat de oorzaak is, bepaald namelijk wat je het beste als eerst kan doen.

Daarom moet je eerst deze 3 vragen beantwoorden:

Is het plassen of sproeien?
Is de kattenbak proper?
Waar plast de kat?

Is het plassen of sproeien?

Plassen (onzindelijkheid) en sproeien is wat anders. Plassen gebeurt in een meer hurkende of zittende houding. Sproeien daarentegen gebeurt staand, met de staart omhoog en recht naar achteren, meestal tegen een verticaal object aan.

Vaak wordt gedacht dat alleen niet gecastreerde katers sproeien, maar dat klopt niet. Zowel mannetjes als vrouwtjes, wel of niet gecastreerd, kunnen sproeien. De achterliggende oorzaak is daarbij wel anders.

Niet gecastreerde katten zetten door middel van sproeien een territorium af. Daarin voelen ze zich veilig. Een andere reden om dit te doen is om een paringsmaatje te lokken. Dit is hormoon gestuurd gedrag. Sommige katten verdedigen hun territorium sterker dan anderen. Dingen die dit gedrag extra kunnen uitlokken zijn:

Een vreemde kat door het raam zien
De geur van een andere kat op het meubilair
Geuren in een (nieuw) huis van een andere kat / dier

Castratie gaat dit hormonaal gestuurde gedrag tegen (let op: heeft je kater een niet ingedaalde bal die niet is weggehaald, dan kan dit gedrag later alsnog optreden).

Bij gecastreerde katten gaat het vaker om stress en pijn. Het is goed mogelijk dat het gaat om blaasproblemen, zoals een blaasontsteking of blaasgruis. Het is heel belangrijk dat dit door je dierenarts wordt uitgezocht.

Dezelfde dingen die het hormonale gedrag kunnen verergeren, kunnen ook bij de gecastreerde kat en rol spelen. Je kunt dan het beste deze zaken wegnemen, door bijvoorbeeld de jaloezieën te sluiten of bij verhuizing zorgen dat hij vanuit zijn veilige mandje de rest van het huis kan verkennen.

Hoe staat het met de kattenbak?

De kattenbak is bedoeld voor je kat om zijn plasjes en poepjes te doen. In sommige gevallen doen ze dat niet meer en plassen ze ineens in huis. De kattenbak even aan een grondig onderzoek onderwerpen, kan al helpen:

Is de bak écht schoon?
Staat ie op een rustige plek?
Heb je voor elke kat een kattenbak, plus één extra?
Is het grit niet te grof en hard aan de pootjes? (tip: ga er zelf met blote voeten opstaan. Doet het pijn? Dan vind je kat het ook niet leuk.)
Zit er genoeg grit in de bak?
Ben je onlangs van kattengrit veranderd?
Is de bak groot genoeg voor je kat?
Heeft de bak een lage instap voor kittens of (zwakkere) oudere katten?
Staat de bak niet te ver weg?

Per kat verschilt het hoeveel invloed dit kan hebben. Een schone bak is echt heel belangrijk. Dat betekent elke dag uitscheppen en geregeld de hele boel vervangen en schoonmaken.

🤓 Tip: Wat ik sterk afraad is kattengrit met een geurtje. Dat is voor jouw neus misschien prettig, maar voor je kat de het 20x beter ruikt niet zozeer. En hij zit er ook nog bovenop. Hetzelfde geldt voor geurtjes in de kattenbak (zoals zo'n dennenboompje) of een automatische luchtverfrissers.

Lees meer over:

Waar plast je kat in huis?

Waar je kat zijn behoefte doet, kan je ook veel vertellen over het probleem.

Snel in en uit de kattenbak

Als je kat relaxed is met zijn kattenbak, dan nemen ze hier rustig de tijd voor. Ze ruiken en graven. Ze maken geen snelle bliksembezoekjes. Is dit wel het geval, dan voelen ze zich bedreigd. Dit kan zijn vanwege een andere kat, omdat het op een te drukke plek staat of andere redenen die stress veroorzaken. Zet dan eens extra bakken bij op diverse andere plekken.

Net naast de kattenbak plassen

Dit kan verschillende redenen hebben.

De bak is te vies, maar ze willen het wel min of meer op die plek doen
Ze willen niet hun poepjes en plasjes op dezelfde plek doen
Het soort grit bevalt ze niet (nog wel eens het geval bij houten korrels!)
Een andere kat belaagt de kat op de bak (zowel bij komen als gaan)
De bak staat op een te drukke plek (lawaai, mensen die langs lopen)

Ook kan het zijn dat de bak niet geschikt is. Voor kittens en ouders katten is een lagere instap prettig. Een grotere kat, zoals een Maine Coon, heeft een fijne grote bak nodig. Een beetje experimenteren met de soort bak, de plek en het grit kan al wonderen doen.

Je kat plast op bed, op de zetel, op de bank, de deurmat of zelfs op schoot

Alhoewel het kan gaan om territorium afbakening, is het belangrijk dat je medische oorzaken eerst uitsluit. Het kan hier gaan om blaas- of urineweg aandoeningen of een andere ziekte. Een kat plast niet zomaar overal – hij laat je hiermee zien dat er iets mis is!

Willekeurig op de grond of vlakbij hun slaapplekje

In dit geval kan het zijn dat ze niet snel genoeg bij de bak kunnen komen. Als je kitten in huis plast, kan dit nog wel eens de oorzaak zijn. Ook bij oudere katten, met wat strammere spieren of zelfs artrose, kan dit het geval zijn. Plaats in dit geval meerdere bakken of plaats de bakken dichterbij (niet té dichtbij!).

Tegen verticale objecten, zoals een tafelpoot of de muur

Hierbij gaat het waarschijnlijk om sproeien. Vooral als de staart omhoog gaat. Bij niet gecastreerde katten kun je kiezen voor castratie. Bij gecastreerde katten gaat het waarschijnlijk om stress en sproeien ze om hun veilige plekje af te bakenen. Een gedragstherapeut kan dan mogelijk meer hulp bieden. Wacht dit niet te lang af en help je kat zo snel mogelijk.

In 3 stappen naar een piesvrij huis

Natuurlijk is het erg belangrijk om het plassen in huis te stoppen. Daarbij heeft straffen geen enkele zin.

Dit is heel belangrijk. De plantenspuit of een harde klap, of erger nog: je kat met zijn koppie in de urine drukken helpen nooit. Je kat heeft geen idee wat er gebeurt en je maakt hem bang. Deze stress kan het probleem verergeren. Bovendien lost het de oorzaak niet op en blijft het gedrag bestaan.

Verder is het belangrijk zo snel mogelijk actie te ondernemen, zeker als je kat niet kan plassen, wanneer er maar steeds een paar druppeltjes komen, juist heel veel plast of wanneer je bloed in de urine ziet. Ook als het niet medisch lijkt, is actie ondernemen belangrijk. Hoe langer het duurt, hoe erger de problemen kunnen worden, zowel medisch als gedragsmatig.

Daarnaast moet je de plekken goed schoonmaken, waarbij water en zeep onvoldoende werken. Een sopje van soda kan goed werken, of gebruik Biotex groen die de biologische enzymcomplexen aanpakt. Ook kun je Ecodor UF 2000 proberen. Natuurlijk kan een ongelukje gebeuren, maar dit moet niet een aantal dagen achter elkaar gebeuren. Ook als het steeds weer terugkomt raad ik aan professionele hulp in te schakelen.

Stap 1: Is er iets veranderd?

Katten zijn behoorlijk routinematig en veranderingen in de omgeving kunnen veranderingen in het gedrag veroorzaken. Veranderingen die voor ons heel normaal zijn, kunnen voor katten een drama zijn. Denk bijvoorbeeld aan:

Het verzetten van meubels of nieuwe/tweedehands meubels
Een nieuw lid van het gezin, zowel mens als dier
Een buurtkat die voor het raam zit of zelfs binnen komt
Harde geluiden in de omgeving, zowel in als buitenshuis
Ruzie tussen katten in een meervoudig kattenhuishouden
Spanningen in huis, zoals ruzies of bij echtscheidingen
Een verhuizing of verbouwing (met veel lawaai en vreemde mensen)
Veranderingen aan, in of bij de kattenbak, zoals nieuw kattengrit
(Automatische) luchtverfrissers (prettig voor jou, niet voor je kat!)

Zoals je ziet zijn sommige dingen heel subtiel, terwijl andere dingen veel opzichtiger zijn. Het is daarom van belang dat je probeert na te gaan of er iets veranderd is. Als dit het geval is, probeer het dan terug te veranderen en kijk of er verbetering is.

Is het terug veranderen niet mogelijk, zoals bij een verhuizing of een nieuw gezinslid, probeer dan een kamer speciaal voor je kat in te richten. Met zijn eigen mandjes, een hoog plekje en een donker plekje. Eventueel kun je hier tijdelijk ook zijn kattenbak en eten neerzetten – allemaal in hun eigen hoekje.

Stap 2: Sluit medische oorzaken uit

Als er niets is veranderd aan de situatie of het verbetert niet, moet je naar de dierenarts. Het is heel belangrijk medische oorzaken uit te sluiten. Mocht het namelijk medisch zijn, dan hebben alle andere dingen (eerst) geen zin.

Liesbeth Puth (kattengedragstherapeut) zegt hierover op haar site:

“Ook al gelooft je dierenarts je niet, dring altijd aan op onderzoek. Ik heb al té veel katten in mijn praktijk gehad die sproeiden en na onderzoek blaasgruis bleken te hebben.”

“Mijn kat kan niet plassen / hij plast bloed” = noodgeval 🚑

❗Als hij probeert te plassen, maar het lukt niet, dan is het een acuut noodgeval. ❗

De urinewegen zijn dan hoogstwaarschijnlijk verstopt, waardoor de urine niet weg kan. Dit is levensbedreigend. Dit komt bijna uitsluitend voor bij katers (‘plaskater’), alhoewel wanneer er sprake is van blaasstenen dit ook bij poezen kan voorkomen. Bloed in de urine of wanneer je kat slechts druppeltjes plast is iets minder acuut, maar nog steeds heel erg dringend. Maak een afspraak liefst voor dezelfde of de volgende dag.

FLUTD: Feline Lower Urinary Tract Disease

Dit wordt ook wel FUS (Feline Urinary Syndrome) of FIC (Feline Interstitial Cystitis) genoemd. Alhoewel definities wat uiteenlopen, kun je stellen dat het aandoeningen aan de urinewegen en blaas zijn. Dit is volgens sommige bronnen de nummer 1 aandoening onder katten.

Je kunt dit opmerken door de combinatie van symptomen: vaak naar de bak gaan, moeilijk kunnen plassen, miauwen van pijn tijdens het plassen en heel soms bloed. Bij deze ziekte kan de plasbuis verstopt raken, wat dus een acuut noodgeval is. Omdat ze de bak met de pijn gaan associëren, kan het zijn dat ze om die reden ergens anders hun behoefte gaan doen.

Suikerziekte, nierfalen of een te snel werkende schildklier

Alhoewel dit zeer diverse ziekten zijn, hebben ze één symptoom gemeen: katten gaan meer drinken. Daardoor gaan ze uiteraard ook meer plassen. Daardoor is de bak sneller vies, waardoor ze die kunnen gaan vermijden. Of ze zijn gewoonweg niet meer in staat om snel genoeg de bak te halen.

Pijn (algemeen)

Pijn kan ervoor zorgen dat je kat de bak gewoonweg niet op tijd kan halen. Dit is bijvoorbeeld bij artrose (vaak in oudere katten) het geval. Het is dan verstandig om de bak dichterbij te zetten of meerdere bakken te plaatsen.

Stap 3: Naar het gedrag kijken

Naast veranderingen in de omgeving en medische oorzaken, kan het probleem ook chronische stress zijn. Alhoewel een beetje acute stress niet erg is (dit zorgt ervoor dat je snel kunt reageren in bedreigende situaties), is continue stress niet goed. Uitingen van stress zijn vaker en lang wegkruipen (zoals op zolder of in dat ene kamertje), ‘slapen’ met de oogjes half open en veelvuldig likken tot soms kale plekken aan toe.

Je kunt zelf het een en ander proberen, zoals het wegnemen van de stress oorzaken zoals in stap 1 vermeld. Blijft je kat in huis plassen, dan is het verstandig om een kattengedragsdeskundige in de arm te nemen. Zij hebben de ervaring en kennis om het probleem sneller op te lossen.

Meervoudige kattenhuishoudens

Bij meervoudige kattenhuishoudens komen stressproblemen vaker voor. Heb je meerdere katten, dan kan het zijn dat ze onderling niet zo goed samen kunnen. Zo kan een andere kat de weg naar of van de kattenbak blokkeren of de ‘probleemkat’ verspreidt zijn geur om zich veiliger te voelen. Als je katten elkaar ziet vermijden, zijn ze geen vriendjes en tolereren ze elkaar op zijn best. Als ze elkaar blijven aanstaren, is dat géén goed teken – staren is de eerste stap naar vechten.

Zowel voor het vinden van de ‘probleemkat’ als een vorm van oplossing, kun je de katten van elkaar scheiden in aparte kamers. Soms is tijdelijk voldoende en kun je ze opnieuw introduceren. Soms moet dit permanent of is het zoeken van een ander huisje een betere oplossing. Vraag hierbij zeker de hulp van een gedragscoach voor meer kans op succes, want dit is geen makkelijke opgave.

Medicijnen

Soms worden er ook medicijnen gebruikt of aangeraden om stress te managen. Wat mij betreft is dit alleen de aller allerlaatste oplossing. Medicijnen hebben vaak bijeffecten. Zo zorgen middelen met acepromazine dat je kat rustig lijkt, maar hierdoor kan je kat niet meer reageren op angstprikkels. Zoals ik ergens las: alsof je op de snelweg wordt gelegd, zonder dat je je kunt bewegen, maar met de belofte dat auto’s om je heen zullen rijden. Niet echt bemoedigend dus. Lees je dus goed in over de werking en bijwerking van medicijnen, voordat je deze aan je kat geeft.

Onthoud: Je kat doet het niet expres

Hij zit je niet te treiteren en hij zit je niet uit te dagen. Alhoewel het misschien wel zo voelt, plast je kat nooit expres in huis in plaats van in de kattenbak. Oorzaken zijn deels natuurlijk gedrag en soms heeft het te maken met pijn. Straf daarom je kat nooit, maar ga op zoek naar de oorzaak.

Het is oké om eerst een paar tips zelf uit te proberen. Maar laat dit nooit langer dan 1-2 weken duren. Als je zelf al de basisdingen hebt geprobeerd en je ziet geen verbetering, ga dan altijd naar de dierenarts om aandoeningen uit te sluiten. Zijn álle medische oorzaken uitgesloten, dan kun je zelf proberen stressoren weg te halen of om hulp in te roepen van een kattengedragstherapeut.