Spelen met je kat: Hoe doe je dat?
‘Spelen’ is een belangrijk onderdeel van de verzorging van je kat. Het natuurlijke patroon dat katten volgen is jagen, vangen, doden, eten, vachtverzorging, slapen en dit herhalen.
De eerste drie – jagen, vangen, ‘doden’ – kunnen we imiteren met spel. Je kat slaagt niet in elke jaagactie, dus het eten erna hoeft niet altijd, maar dat kan wel. Dit kan in de vorm van een snoepje of de normale maaltijd.
Door in te springen op zijn natuurlijke gedrag, zorg je voor mentale uitdaging en bevrediging van de natuurlijke routine. Dat zorgt weer voor een betere gezondheid en mogelijk minder stress.
Waarom moet je spelen met je kat?
Sociale band
Door te spelen kun je de band met je kat versterken. Je leert hem beter te ‘lezen’ en begrijpen. Daarvoor moet je uiteraard wel volop met het spel zijn (telefoon dus even weg!) want alleen dan kun je echt een interactie hebben met je kat en inspelen op zijn gedrag.
Beweging
Bewegen heeft een aantal belangrijke voordelen. Het is een belangrijke uitlaatklep voor opgebouwde energie. Zonder die uitlaatklep bouwt het zich op, wat zich kan uiten in geïrriteerd en agressief gedrag. Ook is het een training voor de spieren, gewrichten en coördinatie.
Stress
Bij mensen werkt beweging stress verlagend en ik denk dat dit voor katten mogelijk net zo werkt. Bonuspunten als je het spel zo maakt dat je kat zijn jaaginstinct kan bevredigen. Aangezien katten gevoelig zijn voor stress, is dit een prachtige manier om hiermee aan de slag te gaan.
Spelen is niet bedoelt voor afvallen
Alhoewel het overal gepromoot wordt, is beweging niet de hoofdfactor in afvallen. Dat is porties (calorieën) reduceren. Hier is waarom:
Beweging is niet het grootste energieverbruiker
Alhoewel spelen belangrijk is om gegeten energie te gebruiken, is dit effect miniem. Het grootste deel van de energieverbruik wordt namelijk bepaald door de organen (waaronder de hersenen) en de spiermassa. De gevraagde energie daarvoor is redelijk constant.
Spelen kan wel helpen de spiermassa te onderhouden (‘if you don’t use it, you lose it’ – als je het niet gebruikt, verlies je het). Dit is zeker tijdens een afvaltraject erg belangrijk.
Eten levert sneller energie dan je kat kan bewegen
Ook moet je je beseffen dat de ‘energie in’ (eten) veel sneller gaat dan de ‘energie uit’ (beweging). Het is makkelijker en sneller om 10 gram brokjes te eten (circa 35 kcal) dan om deze met beweging te gebruiken.
Voor ons mensen bijvoorbeeld kun je een reep chocolade in luttele minuten wegwerken. Voor die 560 kcal moet je dan 56 minuten hardlopen. Omdat je tijd maar gelimiteerd is, is dit niet bij te houden als je meer gaat eten.
Beweging of spelen speelt dus wel een rol in afvallen, maar niet de hoofdrol! Op zoek naar meer tips? Kijk hier.
Hoe ziet spelen er uit voor een kat?
Aan het begin zette ik ‘spelen’ tussen aanhalingstekens, omdat dat wat spelen is voor je kat, misschien niet voldoet aan de verwachting die jij hebt. Daardoor is het makkelijk om te zeggen:
“Maar mijn kat speelt niet!”
Een hond in het spel rent, draait en springt. Van beweging voor een mens verwachten we bijvoorbeeld hardlopen of fietsen. Soms wordt dit soort gedrag ook verwacht bij een kat: intensieve beweging voor langere tijd.
Maar voor een kat ziet spelen of beweging er niet zo uit.
“Spelen” voor een kat is het imiteren van jaaggedrag. Dit is het kijken, observeren, volgen en besluipen van de prooi. Er is focus en aandacht op de prooi. Dan de vergrootte pupillen en de bekende ‘kont wiebel’ en dan slaat de kat toe in alle snelheid en finesse die ze hebben.
Katten, anders dan honden, kennen geen langdurige periodes van intensieve beweging, zoals bij het heen en weer rennen voor een bal. Katten hebben hooguit een korte uitspatting van energie als ze hun prooi bespringen.
Dat betekent niet dat dat het enige gedeelte is dat belangrijk is. Het observeren en stalken van de prooi is net zozeer onderdeel van het hele jaagproces als het toeslaan.
Het is een veel korter proces van interactie, waarbij het stalken het grootste deel vormt. Dat onderdeel is minstens net zo belangrijk van het hele spel!
“Spelen voor de kat is niet de intensieve beweging. Het is het stalken, observeren en besluipen van de prooi. De grote pupillen en de ‘kont wiebel’ en dan het snelle toeslaan.”
Iedere kat heeft zijn eigen voorkeur voor spel
Er zijn extreem veel speeltjes op de markt voor katten. Het is aan jou om te vinden wat jouw kat leuk vindt. Elke kat heeft zijn eigen voorkeur voor speeltje en soort spel.
Aangezien we prooi proberen te imiteren, ligt dit vaak ook enigszins aan de prooien die in de omgeving beschikbaar zijn. In Nederland zullen dit zowel muizen (grond) als vogels (lucht) zijn.
Interactieve speeltjes: hengels
De interactieve speeltjes zijn de beste kattenspeeltjes: ze geven wat afstand tussen jouw hand en de kat, het versterkt de band en je kunt er veel prooigedrag mee imiteren (hierover zo meer).
Het zijn vaak hengels, waarin een kleine prooi of veren aan het uiteinde van het touw/elastiek zit. Wat mij betreft is dit de gouden standaard, door de interactie tussen jou, je kat en onvoorspelbaarheid van de ‘de prooi’ en een prettige afstand tussen de prooi en je hand!
‘Zelf spelen’ speeltjes
Daarnaast heb je de balletjes, muisjes en andere losse dingetjes waarmee je kunt apporteren – ja, sommige katten doen dat!
Hiermee kunnen ze makkelijk zelf spelen en je vindt ze vaak weer onder de bank en de kasten.
Zorg dat deze niet te klein zijn, om inslikken te voorkomen. Bovendien is iets groter ook fijn voor ze om hem met de voorpoten te grijpen, met de achterpoten flink toe te takelen en erin te bijten.
Tip: Vaak gaan kittens hier wel op los, maar volwassen katten minder vaak. Er is immers geen interactie met een onbeweeglijk ding. Desalniettemin zijn er altijd katten die dit wél leuk vinden!
De automatische kattenspeeltjes
Dit zijn de ‘luie’ speeltjes: aanzetten en de kat kan spelen. Vaak werken deze op batterijen. Voor sommige katten is dit dé manier om ze te interesseren voor het spel.
Het nadeel is wel dat het lang niet zo goed de band versterkt tussen jou en je kat als de hengel. Bovendien kan het snel voorspelbaar worden. Zonder een bepaalde mate van onvoorspelbaarheid, kunnen katten hun interesse verliezen.
Voor sommige katten werkt dit heel erg goed, voor anderen zijn de geluidjes soms eng of wordt het snel saai. Als het werkt voor jouw kat en hij is geïntrigeerd door het spel, dan is dat prima!
De Laser
De laser wordt ook vaak aangehaald voor katten als speel trigger. Het licht weerkaatsen met mijn horloge werkte bij Lapje ook. Voor sommige katten werkt dit fantastisch om interesse te wekken en om de ‘jaagmodus’ aan te zetten.
Echter, een laser (of lichtje) kan niet worden ‘gevangen’. Daardoor mist de laser een essentieel onderdeel van het natuurlijke patroon.
Als je kat erin geïnteresseerd is, gebruik het dan zeker, maar zorg dat je gaandeweg overschakelt naar iets dat te vangen is. Wijs de laser bijvoorbeeld op een speelgoed muis die gevangen kan worden of ga langzaam over naar een hengel.
Zorg dat je kat iets heeft waar hij zijn klauwen en tanden kan gebruiken om de prooi echt te vangen en ‘doden’ voor het laatste onderdeel van de natuurlijke behoefte van je kat. Een snoepje aan het einde (of tussendoor) is ook een goede optie.
Met je kat spelen betekent het nadoen van de jaagroutine
Het speelgedrag van je kat is dus het imiteren van jagen en het vangen van een prooi. Het spelen met je kat doe je dan ook door het imiteren van het gedrag van een prooi.
Daarom moet je je afvragen: Hoe gedraagt een prooi zich?
Een vogel trekt de aandacht wanneer hij rondfladdert en ergens op een tak gaat zitten. De kat observeert en kijkt aandachtig wat de vogel doet. Dit kan je gerust een 10 tot 30 seconden aanhouden – ‘fladder’ met de hengel de vogel door de lucht.
Vervolgens maakt de vogel de ‘fout’ om op de grond te gaan landen. De kat verhoogt de focus op zijn prooi. Hij zakt naar de aanvalspositie. De focus wordt intens, de oogjes worden groot, de bekende ‘kont-wiebel’ vind plaats en de aanval wordt ingezet.
De prooi wordt gegrepen.
Je kunt de prooi snel wegtrekken, alsof hij ontsnapt. Soms ben je snel genoeg en kun je het proces herhalen. Maar als je niet snel genoeg bent is dat ook helemaal niet erg. Dan kun je het tweede deel in gang zetten: het dood spelen van de prooi.
Nadat je kat de ‘prooi’ volledig te pakken heeft (met de pootjes en/of de bek) laten ze het daarna vaak vallen. Dit is het moment om langzaam te gaan bewegen. Steeds een paar centimeter verder, het liefst richting een object waarachter je kan ‘verschuilen’ (de bank of een tafel is perfect!).
Als ze met de ‘prooi’ in de bek weglopen, volg ze dan en geef ze wat ruimte. Dit gedrag is normaal jaaggedrag. Zodra ze de prooi loslaten (en dan gaan ze vaak zichzelf schoonlikken), kun je langzaam gaan bewegen om te ontsnappen.
Dit gedrag trekt weer de aandacht van je kat. Nu kun je je laten vangen, of nogmaals ‘opvliegen’ en het proces herhalen.
Hoe moeilijk of makkelijk je het vangen van de 'prooi' maakt, ligt aan je kat. Lapje (15 jaar) maak ik het wat makkelijker, een 3-jarige kat kun je het wat moeilijker maken.
Tip: Sommige katten jagen liever op muizen. Dan beweeg je uiteraard minder door de lucht en meer over de grond. Imiteer het gedrag van een muis om de aandacht van je kat te krijgen door ‘rond te scharrelen’ en de muis af en toe achter een object te laten verdwijnen. Je kunt ze ook ergens op laten klimmen, zoals een krabpaal.
De ‘kook en sudder’ techniek: Hoe lang kun je spelen met je kat?
Grofweg kunnen we spelende katten verdelen over een lijn: links staan de katten ‘die niet willen spelen’ en aan de rechterkant de katten die ‘niet ophouden met spelen’.
Hoe lang kun en moet je dan doorgaan?
Sommigen verbinden hieraan een tijd, zoals ‘elke dag een kwartiertje spelen’. Alhoewel dit met kittens en pubers misschien nog te halen is, wordt dit mogelijk moeilijker bij oudere katten.
Gedragstherapeuten verbinden hieraan gedrag, waarbij de ene zegt ‘totdat je kat hijgt’ en de andere ‘als ie hijgt ben je te ver gegaan’. Ik zie het in de gezondheid van de kat: bij een kat met bijvoorbeeld hartfalen moet je het rustiger aan doen dan bij een volledig gezonde kat bijvoorbeeld.
De ‘kook en sudder’ aanpak die Jackson Galaxy (van ‘My cat from Hell’) beschrijft in “ Total Cat Mojo” vind ik erg passend.
Hierbij speel je met je kat door de prooi te imiteren en zodra de prooi ‘gevangen’ is, neem je even rust door de prooi te laten liggen. Na de eerste keer het proces te hebben doorlopen, zullen ze even rusten. Daarna moet je ze even weer verleiden om in jaagmodus te gaan en klaar te maken voor ‘nog een keer’. Herhaal het proces om ze terug te brengen naar die grote ogen en het wiebelende kontje vlak voor de aanval.
Als je dit blijft herhalen, zal je merken dat je kat ‘luier’ wordt in zijn jachtpogingen. De speelsessies worden korter en de aanval wordt halfslachtig. Als ze tot de ‘een sprong en klaar’ zijn of zelfs op een zij gaan liggen, dan heb je voldoende gespeeld voor dat moment.
Je kunt een aantal speelsessies per dag doen. Op die manier kan je kat zijn energie kwijt op meerdere momenten van de dag. Het kan handig zijn dit te doen op momenten dat de energie in het huis ook hoog zijn, zoals bij het opstaan en bij thuiskomst.
Tips bij het spelen met je kat
Hierboven heb ik al uitgelegd hoe je in kan spelen op de natuurlijke jaaginstincten van je kat om hem te verleiden tot het spel van ‘kat en prooi’.
Ook weet je nu hoe het spelen bij een kat eruit ziet: stalken, observeren en toeslaan. Even intense activiteit en focus – daarna even rust.
Hier nog een aantal meer tips om het meeste uit de speelsessie met je kat te halen – voor jou én je kat!
Wissel speeltjes af
De meeste katten houden spelen langer vol als je wisselt van speeltjes. Dit kun je in het spel doen of per spel veranderen – afhankelijk van wat het beste werkt voor jouw kat.
(Voor andere katten maakt het niets uit: Lapje vind de hengel met veertjes elke keer weer mooi om op te jagen).
Speel vol overgave de prooi
Hoe beter jij het gedrag van de prooi imiteert, hoe meer je het natuurlijke jaaggedrag je van de kat aanspreekt. Daarom is het belangrijk dat je je hieraan volledig overgeeft (dus leg je telefoon even weg en zet je favoriete tv show even op pauze!). Alleen dan versterkt het je relatie met je kat en kan je kat uit de speelsessie halen wat belangrijk voor hem is.
Elke kat is anders
Katten hebben verschillende jaagstijlen. Sommige overvallen de prooi vanuit een open veld, anderen doen meer aan een stalken-en-aanvallen vanuit een schuilplekje en weer anderen wachten liever totdat er iets omhoog komt van de grond (zoals een mol).
Probeer te ontdekken hoe jouw kat het liefste jaagt, zodat je hierop kunt inspelen met de speeltjes die je aanbiedt en het prooigedrag.
Geef de verleiding om te spelen tijd
Sommige katten zijn direct in speel (jaag) modus. Alleen al het speeltje tevoorschijn halen is genoeg. Lapje komt er zelfs om vragen.
Anderen hebben meer verleiding nodig, waar je soms wel 5-10 minuten mee bezig kan zijn alleen al om de kat te interesseren in het speeltje.
Geef dus niet te snel op met je speelpogingen en probeer het steeds opnieuw. Een laser kan hierbij soms handig zijn, maar zorg dus dat dit niet het ‘eindspel’ is.
Het speeltje in catnip marineren
Bij sommige katten helpt het om het speeltje in een zakje met catnip (kattenkruid) te marineren. Veel katten (let op: niet allemaal!) vinden de geur zeer aantrekkelijk en worden hiervan een beetje stoned. Als catnip niet werkt voor jouw kat, kun je ook valeriaan proberen.
Gebruik deze truc echter niet te vaak, er is een gewenningsperiode waardoor ze steeds minder reageren op het middel. Eens per twee weken deze speeltjes tevoorschijn halen voorkomt dit.
(Let op: heel soms komt het voor dat een kat agressief wordt van catnip. Uiteraard is catnip dan niet geschikt voor jouw kat en kun je het beter niet geven).
Opeten van catnip is overigens geen probleem, alleen dan wordt het meer een snack.
Let op met elastiek
Als je met de hengel met elastiek speelt, kan het gebeuren dat het pootje vast komt te zitten in het elastiek. Gelukkig ben je er dan bij om je kat snel te bevrijden.
Echter zitten er soms ook balletjes aan een elastiek aan een krabpaal (of iets soortgelijks) waarin je kat met zijn pootje vast kan komen te zitten als je er niet bij bent. Let hier dus goed op of dit voor jouw kat een risico is.
Speel niet met je handen
Je handen zijn geen speeltjes, net zoals je voeten. Als we dit doen bij kittens is de fysieke schade nog niet zo erg, maar de kitten leert dan wel dat dit speeltjes zijn. Vervolgens worden kleine kittens volwassen en vallen ze steeds je handen en voeten aan, soms met flinke wonden tot gevolg. Om je handen en voeten veilig te houden zorg je dat er altijd een gepaste afstand is.
Spelen is niet optioneel – het is essentieel
Spelen heeft een aantal belangrijk voordelen, zoals het inspelen op de natuurlijke instincten van je kat, het versterken van je sociale band, verbetering van de algehele gezondheid (spieren, gewrichten en coördinatie), een uitlaatklep voor energie en het verlagen van stress.
En willen we niet allemaal het beste voor onze katjes?
Door beter te weten hóe je kunt spelen met je kat, kun je nog betere zorg aan je kat geven. Zoals bijna altijd en overal geldt ook hier weer dat er geen ‘one-size-fits-all’ techniek is, maar je kunt verschillende dingen uit testen.
Het belangrijkste bij het spelen is weten hoe het eruit ziet én geduld hebben. En dan hebben jullie beide een leuke tijd!